De laatste jaren worden antidepressiva steeds vaker voorgeschreven en dus vermoedelijk ook gebruikt. Bovendien worden ze in een hoog percentage gebruikt voor (zeer) korte duur. Wetende dat men antidepressiva minstens een aantal maanden moet innemen, kan men zich hier serieuze vragen bij stellen. Maar wanneer is het gebruik van antidepressiva wel aangewezen ?
Volgens de richtlijnen van het Trimbos Instituut moet er bij een eerste lichte depressieve episode gestart worden met basiseducatie, gedragsactivatie en dagstructurering. Mensen moeten met andere woorden leren wat een depressie is, hoe deze zich ontwikkelt en wat ze er aan kunnen doen. Gedragsactivatie kan je opvatten als ‘Kom uit je kot’, beweeg meer, doe leuke dingen en zoek sociale contacten op. Probeer dit frequent maar gedoseerd te doen.
Indien er na 6 weken geen beterschap optreedt, moet de opstart van een psychotherapie overwogen worden. Wanneer iemand na 4 maanden psychotherapie geen positieve evolutie opmerkt – pas dan en enkel dan – zou er de eerste keer moeten gesproken worden over het opstarten van antidepressiva. In het geval van een matige, ernstige of terugkerende depressie adviseert men het gebruik antidepressiva, maar telkens in een combinatiebehandeling met psychotherapie.
Jammer genoeg zien we dat wetenschappelijk ondersteunde richtlijnen niet in de praktijk worden omgezet. Ten eerste worden antidepressiva te snel voorgeschreven en meestal zonder ondersteunende psychotherapie. In België ziet 46% van de personen met een ernstige psychische aandoening een arts, zonder dat er iets van medicatie of psychotherapie wordt voorgesteld. Ongeveer 25% krijgt enkel medicatie en 3,8% enkel therapie. Ten tweede worden antidepressiva vaak voor veel te korte duur voorgeschreven/ingenomen (lees: slechts 1 verpakking).
Daarnaast is de voorkeur voor medicatie boven therapie deels kostengedreven. Ongeveer 15% van de mensen die psychologische hulp nodig zou hebben, zoekt geen hulp omwille van het prijskaartje. Nog eens 32% stelt het zoeken van hulp uit omwille van financiële redenen.
Zolang artsen hun voorschrijfgedrag niet aanpassen, patiënten onvoldoende geïnformeerd worden over het gebruik van psychofarmaca en psychotherapie niet terugbetaald wordt door het RIZIV, vrees ik dat de cijfers in het gebruik van antidepressiva alleen maar zullen stijgen.
16/03/18 – G. Ysebaert
Comité voor de evaluatie van de medische praktijk inzake geneesmiddelen (2015). Farmaceutische kengetallen, farmaceutische verstrekkingen, ambulante praktijk 2014. Brussel: J. De Cock, RIZIV.
Dienst voor geneeskundige verzorging van het RIZIV (2014). Infospot De antidepressiva april- mei juni 2014. Brussel: J. De Cock, RIZIV.
Geestelijkgezond Vlaanderen. Geraadpleegd op 02/03/18: http://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/feiten-cijfers
Werkgroep multidisciplinaire richtlijnontwikkeling angststoornissen/depressie (2013). Multidisciplinaire richtlijn depressie (3e revisie) versie 1.0. Utrecht: Trimbos-Instituut.
Groepspraktijk AXI 