Wanneer iemand uitspraken doet die in de richting van zelfdoding wijzen, heerst er al snel onzekerheid en vraagt men zich terecht af op welke manier de veiligheid van die persoon gegarandeerd kan worden. Maar wat is nu de beste manier om te reageren in zo’n situatie?
Een suïcidaal proces – van de eerste zelfmoordgedachte tot een effectieve poging – strekt zich vaak uit over verschillende maanden (bij Vlaamse adolescenten bijvoorbeeld gemiddeld 29 maanden). Een eerste uitspraak of signaal werd vermoedelijk al voorafgegaan door een hele periode waarin een persoon zich niet goed in zijn vel voelde, maar wijst ook niet onmiddellijk op een acuut risico.
De aanwezigheid van zelfmoordgedachten kan ook enigszins genuanceerd worden. Gedachten aan zelfdoding komen vaak (maar niet altijd) voor bij een depressieve episode en kunnen in die situatie als ‘normaal’ gezien worden. Er is nog steeds een groot verschil tussen denken en doen.
DURVEN PRATEN EN LUISTEREN
Probeer het gesprek aan te gaan met je naaste en durf door te vragen naar wat hij of zij eigenlijk bedoelt met “ik zie het allemaal niet meer zitten”. Luister op een begripvolle manier naar zijn/haar verhaal, maar kom niet te snel met mogelijke oplossingen. Probeer ook regelmatig tijd te maken voor iemand in nood.
Uitspraken over zelfdoding hebben meestal een dubbele betekenis. Iemand die zegt “ik ben het leven beu”, bedoelt vaak “ik ben het leven op deze manier beu”. Ze willen niet van het leven an sich af, maar in de eerste plaats van alle moeilijkheden in hun leven.
Binnen het ziekenhuis waar ik werkzaam ben, word ik op de spoedafdeling regelmatig geconfronteerd met iemand die een suïcidepoging heeft ondernomen. Af en toe hoor ik dan de uitspraak “ ’t is waarschijnlijk een cry for help”. Alsof de situatie dan minder zwaarwichtig wordt. Elk signaal moet serieus genomen worden.
REAGEREN IS MEER DAN CONTROLEREN
Eén van je eerste reflexen kan zijn om thuis te blijven zodat je de persoon in kwestie kan controleren zodat zijn of haar veiligheid niet in het gedrang komt. Weet dat het onrealistisch is om iemand 24/7 te bewaken en dat controlegedrag meestal slechts op korte termijn geruststelling biedt. Het kan erg belastend worden voor je persoonlijk functioneren en je relatie met de betrokkene.
Wanneer iemand aan zelfdoding denkt, kan je deze persoon motiveren om professionele hulp te zoeken. Als je aanvoelt dat ze zonder jouw hulp die stap niet gaan zetten, kan je mee helpen zoeken naar een passende psychotherapeut en eventueel samen bellen voor een eerste afspraak.
Indien de zelfmoordgedachten steeds frequenter voorkomen en concreter worden of als je ziet dat de lijdensdruk op korte tijd sterk toeneemt en er dus mogelijk een acuut risico op suïcide is, bespreek dan de mogelijkheid van een kortdurende opname op een psychiatrisch afdeling van een algemeen ziekenhuis (PAAZ).
Als je vragen hebt rond zelfdoding kan je naar de Zelfmoordlijn 1813 bellen.
G. Ysebaert 11/09/18
American Psychiatric Association (2013). Diagnostical and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition. V A: Arlington.
Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (2014). Geraardpleegd op 11/09:2018, van https://www.vlesp.be/
Zelfmoord1813. (2017) Hoe kan je anderen helpen?. Geraadpleegd op 11/09/2018, van https://www.zelfmoord1813.be/ik-ben-bezorgd-om-iemand/hoe-kan-je-anderen-helpen
Groepspraktijk AXI 